Czasami zastanawiamy się, czy powinniśmy sporządzić testament. Porządek prawny pozwala na określenie losów naszego majątku po naszej śmierci. Trzeba jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy żaden testament nie zostanie sporządzony, będą po nas dziedziczyć wskazane przez ustawę osoby. Jeżeli śmierć spadkodawcy przeżyły jego dzieci i małżonek, to właśnie te osoby będą dziedziczyć w takim przypadku. Prawo określa precyzyjnie, kto będzie dziedziczyć, jeśli któraś z tych osób dziedziczyć nie może. Często zatem sporządzanie testamentu nie jest w ogóle konieczne, bo przepisy o dziedziczeniu ustawowym (beztestamentowym) będą z reguły prowadzą do rezultatu odpowiadającego woli typowych spadkodawców. Jednak jak decydujemy się na sporządzenie testamentu, to musimy to zrobić bardzo rozważnie.

Wiele osób sporządza testament własnoręczny. Taki testament trzeba sporządzić osobiście, własnoręcznie (nie można się posłużyć np. komputerem, nawet gdy możliwe jest w ten sposób imitowanie pisma własnoręcznego) i podpisać go także własnoręcznie (najlepiej imieniem i nazwiskiem). Powinno się także taki testament opatrzyć datą (najlepiej zawierającą dzień, miesiąc i rok). Jednak to nie spełnienie tych wymogów jest najtrudniejsze. W przypadku takiego testamentu popełnia się najwięcej błędów.

Prawo spadkowe posługuje się często konstrukcjami, które nie są intuicyjne. My myślimy o naszym majątku bardzo konkretnie – dom, samochód, pieniądze na koncie w banku. Nie rozróżniamy też różnych instytucji prawa spadkowego – powołaniem do spadku, zapisami, poleceniami. Słowo „zapisać”, „zapis” używane w języku potocznym oznacza zupełnie coś innego niż w języku prawnym. Takie przykłady można mnożyć. Ludzie sporządzają swoje testamenty nie zważając na przepisy prawa i jego terminologię.

I wtedy zaczynają się trudności i spory. Wprawdzie prawo każe poszukiwać rzeczywistej woli testatora, ale ustalenie tej woli nierzadko poprzedza wieloletni spór.

Większość sporów sądowych powstaje właśnie na tle nieprecyzyjnych, niejasno sformułowanych testamentów własnoręcznych. Dlatego decydując się na sporządzenie testamentu, warto pójść do notariusza i sporządzić testament w formie aktu notarialnego. Kosztuje to ok. 50 zł plus VAT, a jeżeli testament zawiera bardziej skomplikowane postanowienia, to opłata może dojść do 150 zł. Drobną opłatę trzeba wnieść za wypisy testamentów. Za to uzyskujemy o wiele większą pewność, że testament został sporządzony prawidłowo.

To może zaoszczędzić kłopotów po śmierci spadkodawcy. Nie daje to wprawdzie pełnej gwarancji, że do sporu nie dojdzie. Ale jeżeli nawet tak się stanie, to jest wiele większa szansa, że wola testatora nie zostanie podważona.

Fryderyk Zoll

Autor jest profesorem nauk prawnych, mieszkańcem Konar, członkiem zarządu Stowarzyszenia Mieszkańców Gminy Mogilany